Kwetsbare gezinnen vinden weg naar gratis scans om huis energiezuiniger te maken niet meer: 93 procent minder aanmeldingen sinds begin dit jaar

Het initiatief van de Vlaamse overheid waarbij gezinnen met een sociaal tarief een kosteloze scan van hun energieverbruik kunnen laten doen, is helemaal geïmplodeerd. Sinds begin dit jaar noteerden energiescanbedrijven in Vlaanderen maar liefst 93 procent minder aanvragen voor zo’n gratis scan en advies om energiebesparende maatregelen te nemen. HERW!N, de koepel van sociale circulaire ondernemers waar de meeste energiescanbedrijven toe behoren, ziet verschillende oorzaken: enerzijds krijgen de scanbedrijven geen lijst meer van gezinnen in energiearmoede, anderzijds vinden kwetsbare gezinnen hun weg niet in de nieuwe digitale aanmeldingsprocedure. HERW!N trekt daarom aan de alarmbel: “Terwijl energieprijzen blijven stijgen, worden steeds meer kwetsbare gezinnen in energiearmoede aan hun lot overgelaten.”

Sinds 2007 kunnen kwetsbare gezinnen in Vlaanderen via het project ‘Energiesnoeiers’ van de Vlaamse overheid een gratis energiescan aanvragen. Het project, waarbij gezinnen tijdens een huisbezoek laagdrempelig advies krijgen om hun woning energiezuiniger te maken, groeide het voorbije decennium uit tot een succes: een twintigtal scanbedrijven hielpen jaarlijks zo’n 15.000 à 20.000 kwetsbare gezinnen om energie te besparen. Maar ondanks de stijgende energieprijzen, lijkt het systeem van gratis energiescans plots ingestort: de drie grootste scanbedrijven onder de koepel van HERW!N, goed voor een kwart van alle scans, noteerden dit jaar maar liefst 93 procent minder nieuwe aanvragen van gezinnen met een sociaal tarief. De oorzaak: een nieuw aanmeldingssysteem dat de Vlaamse overheid eind 2024 in het leven riep. HERW!N trekt daarom aan de alarmbel.

“We horen hetzelfde verhaal bij àlle Energiesnoeiers, of ze nu actief zijn aan de kust of in Limburg. Dat is zorgwekkend om verschillende redenen, maar in de eerste plaats omdat de doelgroep – mensen in energiearmoede – helemaal aan hun lot wordt overgelaten. En dat terwijl de energieprijzen blijven stijgen en we binnenkort weer de verwarming enkele graden hoger moeten zetten. Nochtans blijft het aantal Vlamingen in energiearmoede, volgens de cijfers van de Vlaamse energieregulator, enorm hoog. Eind 2024 was zo’n 2,7 procent van de gezinnen op Fluvius aangewezen voor hun elektriciteitsvoorziening, omdat hun commerciële energieleverancier het contract had opgezegd. Bij gas gaat het om 3 procent van de afnemers. Dat de overheid nu een nieuw digitaal en complex aanmeldingssysteem heeft ingevoerd dat de drempel voor kwetsbare gezinnen verhoogt om toegang te krijgen tot gratis energiescans, is bijzonder ongelukkig.” ​
​Yves Vercruysse, Adviseur circulair ondernemen bij HERW!N

Nieuw systeem als boosdoener

De oorzaak van de implosie van het aantal scans bij gezinnen met een sociaal tarief ligt volgens HERW!N voor het grootste deel bij het nieuwe systeem dat de Vlaamse overheid introduceerde. Dat zorgt er namelijk voor dat de energiescanbedrijven geen lijst meer doorkrijgen van de gezinnen in energiearmoede, waardoor ze die moeilijk te bereiken huishoudens niet meer proactief kunnen contacteren. Daarnaast werd ook het proces om uit eigen initiatief aan te melden volledig gedigitaliseerd. Die digitale drempel is voor veel kwetsbare gezinnen te groot, aldus HERW!N.

“De automatische, proactieve instroom bij de Energiesnoeiers is volledig weggevallen. En het systeem waarmee de gezinnen uit eigen initiatief de scan kunnen aanvragen, heeft bovendien een grote extra drempel gekregen. Daardoor bereikt het systeem sinds dit jaar niet meer de doelgroep waarvoor het in het leven is geroepen. Eigenlijk is het OCMW op dit moment de enige partij die de kosteloze scan voor hen nog kan aanvragen. Maar net de OCMW’s zijn de laatste tijd volledig overbevraagd, waardoor de energiescanbedrijven nauwelijks nog nieuw werk in het vooruitzicht hebben. Dat heeft ook rechtstreekse gevolgen voor de tewerkstelling bij de Energiesnoeiers: stuk voor stuk sociale ondernemingen die duurzame jobs geven aan in totaal meer dan 100 werknemers – mensen die niet zomaar van vandaag op morgen de weg vinden naar een andere job. Als er de komende maanden geen aanpassingen komen, gaan er ontslagen vallen of zullen mensen tijdelijk werkloos thuis moeten blijven.” ​
​Erwin Hermans, Manager van energiescanbedrijf Familiehulp Goed Wonen

Dubbele oplossing

HERW!N pleit voor een snelle oplossing. De koepel roept de overheid enerzijds op om zo snel mogelijk meer middelen voor de OCMW’s te voorzien, zodat zij meer ruimte krijgen om de energiescans voor kwetsbare gezinnen aan te vragen. Anderzijds stelt HERW!N voor om het aantal instanties die de energiescan kunnen aanvragen uit te breiden. Zo zouden bijvoorbeeld ook sociale verhuurkantoren, de woondiensten van de gemeenten en het CAW een rol kunnen spelen. Niet alleen door mensen te helpen bij de aanmeldingsprocedure, maar ook door contacten binnen de doelgroep door te geven aan de Energiesnoeiers. Tot slot vraagt de koepel om de digitale aanmeldingsprocedure te herbekijken en drempels weg te werken, zodat gezinnen opnieuw zelf gemakkelijker de weg vinden naar de energiescan.

Over HERW!N

HERW!N is het collectief van sociaal circulaire ondernemers in Vlaanderen. We zijn de belangenbehartiger van onze leden en de gesprekspartner van overheden en sociale partners. We verbinden 92 sociale circulaire ondernemers. Goed voor een tewerkstelling van meer dan 13.000 medewerkers. Samen kantelen we naar een samenleving waar het goed leven is op een gezonde planeet.