Experten waarschuwen voor “schermjetlag” bij start nieuwe schooljaar

27 augustus 2025

Een “schermjetlag”, daar zullen veel jongeren aan de start van het nieuwe schooljaar mee worstelen volgens psychopedagoog Marie Loop en doctor in de psychologie Elke Geraerts. Recent onderzoek toont aan dat de zomervakantie hand in hand gaat met meer schermgebruik en volgens de experts maakt dat de jongeren prikkelbaar én verslapt het hun aandachtsspanne. Bovendien kadert het issue volgens de experten binnen een bredere problematiek: “De mentale weerbaarheid van de jonge generatie gaat erop achteruit”, stellen Loop en Geraerts in hun nieuwe boek “Mentaal Kapitaal voor Jongeren”. De start van het nieuwe schooljaar is volgens hen het ideale moment om orde op zaken te stellen.

De zomervakantie is bij uitstek de periode waarin ouders en hun kinderen wat losser omgaan met routine en regels, al zeker op het vlak van schermgebruik. Tieners hebben de tijd om uren te scrollen op sociale media of om er op los te gamen. Dat blijkt ook uit recent onderzoek van de University of South Australia^1,2. Begrijpelijk tijdens de vakantie, maar volgens Loop en Geraerts niet volledig onschuldig. Want het leidt tot een mentale en fysieke ontregeling die de overgang naar het schoolse ritme - en de daarvoor noodzakelijke focus - bemoeilijkt: een “schermjetlag”, zeg maar. Door twee maanden lang passief te scrollen, beginnen heel wat jongeren het schooljaar met een verzwakte “aandachtsspier”.

“Aandacht is iets dat we moeten trainen zoals een spier en dat we dus ook constant moeten onderhouden. Passief scrollen op je smartphone doet net het omgekeerde. Via sociale media krijgen jongeren snelle en korte ‘kicks’, waar ze hun aandacht vooral niet te lang bij moeten houden. Daardoor verslapt die aandachtsspier net. Dat zorgt ervoor dat jongeren in een schoolse omgeving meer zijn afgeleid en moeite hebben om zich te concentreren op schooltaken. Die leveren immers niet aan dezelfde snelheid de dopamine op die ze gewoon zijn te krijgen via hun smartphone.”

-Elke Geraerts, doctor in de psychologie

Mentaal kapitaal onder druk

Maar ook doorheen het schooljaar ligt afleiding door de vele schermpjes constant op de loer. Volgens Loop en Geraerts heeft het overmatig schermgebruik steeds grotere gevolgen op langere termijn. Niet alleen op de aandachtsspanne, maar ook de algemene mentale weerbaarheid van jongeren. De experten schreven hun inzichten daarom uit in een nieuw boek: “Mentaal Kapitaal voor Jongeren”.

“De kicks die jongeren constant achter hun scherm opzoeken, maken hen minder weerbaar voor de realiteit. Want die realiteit bestaat niet uit constante dopaminepieken en wordt dus al snel als saai ervaren, waardoor ze dan maar weer vluchten in online entertainment. Bovendien zal wie zich constant vergelijkt met onrealistische online content, gemakkelijk ten prooi vallen aan onzekerheid en een laag zelfbeeld. Want ‘ben ik wel even interessant, mooi of succesvol als de mensen die ik online zie?’. Faalangst en stress zijn het logische gevolg, negatieve gevoelens die vaak in de eenzaamheid van de slaapkamer worden verteerd. Door de smartphone spreken jongeren immers minder vaak ‘live’ af met hun vrienden. Relaties worden daardoor minder (h)echt en de ontwikkeling van hun empathisch vermogen stremt. Op die manier komt het mentale kapitaal van onze jongeren steeds meer onder druk. Gelukkig kunnen ouders een hele belangrijke rol spelen om het tij te keren.”

- Marie Loop, psychopedagoog

Tips voor een gezonde schoolstart

De start van het nieuwe schooljaar is volgens de experten het ideale moment om weer te bouwen aan meer mentaal kapitaal. Daarom geven ze enkele tips voor een vlotte start van het schooljaar.

1. Herstel het slaapritme – liefst vóór het schooljaar begint

Probeer een week voor de start van het schooljaar opnieuw ritme te brengen in het slaappatroon van kinderen door hen op tijd naar bed te sturen en hen er op tijd uit te halen. 8 à 9 uur kwaliteitsvolle slaap is geen overbodige luxe voor tieners in volle ontwikkeling. Kwaliteitsvolle slaap betekent: zonder stoorzenders zoals nachtelijke bliepjes en piepjes van hun smartphone. Want zelfs als ze er niet wakker van worden, kan de trilling van een inkomend berichtje hun slaap toch danig verstoren. Ban smartphones en andere schermen dus resoluut uit de slaapkamer.

2. Stel duidelijke schermregels in

Studeren en smartphones gaan niet samen. Een smartphone in de buurt brengt een cognitieve kostprijs met zich mee, zelfs wanneer die met het scherm naar beneden op tafel ligt of helemaal is uitgeschakeld. Het toestel veroorzaakt op dat moment als het ware een braindrain: een deel van de cognitieve energie gaat ongemerkt naar het onderdrukken van de impuls om de telefoon te checken. Reden genoeg om je tiener aan te moedigen zijn gsm beneden te laten wanneer hij boven gaan studeren.

3. Verspil geen “motivatiebrandstof”

Geen smartpones op school, dus dan maar ongeremd TikTok-filmpjes kijken tijdens het ontbijt? Geen goed idee! Tieners verspillen daardoor immers kostbare ‘motivatiebrandstof’ die hen overdag gaande houdt. Kies voor een rustig en schermvrij ontbijt, zodat je kind met een fris brein naar school vertrekt en ’s avonds nog voldoende motivatiebrandstof overhoudt om iets nuttigs te ondernemen.

4. Train die aandachtsspier

Gebruik de Pomodoro-techniek: stel een kookwekker in op 15 minuten waarin je kind zich volledig toelegt op een taak. Na 15 minuten krijgt hij 5 minuten pauze. Dat doe je tot de taak volledig is voltooid. Gaandeweg bouw je de duur van deze ‘concentratiemomenten’ op tot 20, 25, 30… minuten. Net zoals je in de sportschool met je andere spieren doet.

5. Beweeg fysiek om mentaal op te laden

Meer bewegen is de ultieme lifehack voor je tieners focus en mentaal welzijn, zeker wanneer dat in de frisse lucht gebeurt. Als de school op wandel- of fietsafstand ligt, is dat natuurlijk al een mooie gelegenheid om de benen te strekken. Moedig je kind aan om daarnaast zeker 2 à 3 langere sportmomenten per week in te bouwen.

¹Eglitis et al., Children’s Health, Wellbeing and Academic Outcomes over the Summer Holidays: A Scoping Review. Children 2024, 11, 287.

²Watson et al., Children's activity and diet behaviours in the summer holidays versus school year. Pediatric Obesity, 2023.

^{ONDERSTAANDE FOTO'S ZIJN VRIJ TE GEBRUIKEN:}